آذوح: در حالی میراث فرهنگی آخرین فشارهایش را برای نجات «ارگ علیشاه تبریز» وارد می‌کند که مسئولان بنیاد مصلی تبریز هنوز حاضر به پاسخگویی به خبرنگاران در پایتخت نیستند.
به گزارش یول‌پرس، حکایت «ساخت پارکینگ برای مصلی» در حریم بنای تاریخی ارگ علیشاه تبریز که در دو دهه قبل ساخته شده بود، دیگر یک حکایت تکراریست، اتفاقی که باعث شد میراث فرهنگی به فکر کاوش و بررسی لایه‌های زیرین این محوطه‌ی تاریخی بیفتد، آن هم با این پیش‌فرض که لایه‌های زیرین ارگ آثار تاریخی در دل خود دارد، فرضی که با انجام عملیات ژئوفیزیک در منطقه احتمال آن بیشتر شده است.
این پارکینگ علاوه‌بر اینکه در حریم درجه یک ارگ تاریخی است، در عرصه خانه تاریخی «فتح‌اله یِف» قرار دارد و ساخت این پارکینگ می‌تواند به هر دو اثر آسیب جدی وارد کند. این در حالیست که مدیرعامل بنیادی که متولی ساخت این پارکینگ طبقاتی در حریم ارگ تاریخی علیشاه تبریز است، علی‌رغم تماس‌های مکرر خبرنگار ایسنا، حاضر به پاسخگویی در این‌باره نشد و بهانه‌هایی نظیر مراجعه حضوری به دفترش را مطرح کرد!
پیش‌تر نیز معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری گفته بود: «براساس مطالعات ژئوفیزیک، احتمال دارد آثاری در منطقه وجود داشته باشد و باید هرچه زودتر کارِ باستان‌شناسی در محوطه تاریخی انجام شود. با اعلام نظر باستان‌شناسان ژئوفیزیک، در نامه‌ای به مجموعه مدیریتی استان آذربایجان شرقی و رونوشت آن، اعلام کردیم که این محوطه باستانی است، بنابراین نباید هیچ اقدامی انجام شود و امکان ایجاد پارکینگ در این محوطه نیز وجود ندارد.»
سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری بر اساس قانون موظف به انجام بررسی‌ها و اعلام نتایج در چنین مواردی است و برهمین اساس هفته گذشته مجوز کاوش در محوطه «ارگ علیشاه» تبریز صادر شد، در این عملیات، کاوش ادامه بخش دیوار ارگ اصلی علیشاه که از بین رفته بود باید پیگیری شود، بعلاوه بخش جلوی خانه «فتح‌الله یِف» که تخریب شده بود و سیستم آبرسانی و کانال‌های آب که در عملیات خاکبرداری برای پارکینگ شکسته بودند، باید کاوش شوند تا سطح شبکه آبرسانی را مشخص کنند و همه بخش‌هایی که در عملیات‌های احداث پارکینگ در محوطه ارگ علیشاه تبریز مورد حفاری قرار گرفته بود، باید به طور کامل بررسی و کاوش شوند.
ساخت پارکینگ در محوطه ارگ علیشاه غیرقانونی و بدون مجوز است
هرچند مرتضی آبدار بخشایش، مدیرکل اداره میراث‌فرهنگی و گردشگری استان آذربایجان‌شرقی در این زمینه اعلام کرد که «بعد از بررسی کارشناسان ژئوفیزیک، مشخص شد که در این ناحیه آثاری وجود دارد، البته هنوز مشخص نشده است که این آثار مربوط به کدام دوره هستند.»
وی افزود: احداث پارکینگ در این محوطه ممنوع است، هر نوع دخل و تصرفی نیز باید با مجوز میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری باشد.
مدیرکل اداره میراث‌فرهنگی و گردشگری استان آذربایجان‌شرقی ادامه داد: «انتهای جلسه‌ای که درباره مرمت خانه «فتح‌اله یِف» تشکیل شده بود، بحث احداث پارکینگ در این محل مطرح شد، کارشناسان ما اعلام کردند باید بنیاد مصلی درخواست خود را برای انجام کار کارشناسی به اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان آذربایجان شرقی ارسال کنند.
او افزود: «نه تنها هیچ مدرکی ارسال نشد، بلکه کار ساخت‌وساز غیرقانونی و بدون مجوز میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری شروع شد.»
یک خبر خوب برای ارگ تبریز
به گزارش ایسنا، با وجود این شرایط و پاسخگو نبودن مسئولان بنیاد مصلی به خبرنگاران پایتخت، «بهرام آجرلو»، سرپرست هیأت کاوش در ارگ علیشاه تبریز اعلام کرد: درستی نتایج حاصل از فعالیت های ژئوفیزیک در ارگ علیشاه به انجام کاوش اضطراری در این محوطه موکول شد که در روزهای آتی آغاز می‌شود .
او با بیان اینکه ارگ علیشاه در دی ماه سال ۱۳۱۰ به شماره ۱۷۰ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده و حریم‌های قانونی آن در سال ۱۳۵۷ تعیین و ابلاغ شده است، تاکید کرد: تا سال ۱۳۵۰ در این محوطه هیچگونه کاوشی صورت نگرفته بود، اما در آن سال علی اکبر سرفراز از مرکز باستان شناسی وقت در این محوطه کاوش انجام داد که نتایج قابل ملاحظه‌ای را دریافت کرد .
وی ادامه داد: براساس نتایج به دست آمده از این کاوش، ارگ علیشاه دارای دو دوره معماری بوده است؛ یکی مربوط به دوره قاجاری که طبق آن پادگان عباس میرزا در جنگ‌های ایران و روس، کارگاه توپ‌ریزی و باروت‌سازی در این مکان قرار داشته است.
این باستان‌شناس، دوره دوم را مربوط به دوره ایلخانی دانست که نتایج جالب‌تری داشته و براساس آن، آنچه امروز به عنوان ارگ علیشاه می‌شناسیم، شبستان اصلی مسجد علیشاه نیست؛ بلکه شبستان در جبهه شرقی بنای کنونی قرار داشته است .
او اظهار کرد: در سال ۱۳۶۰ فرهاد فخار تهرانی در ارگ علیشاه عملیات حفاظت و مرمت انجام داد، ولی متأسفانه چند ماه بعد از تکمیل و پایان این پروژه دیوارهای شرق و غرب ارگ علیشاه تخریب شد.
آجرلو بیان کرد: در جریان تخریب سال ۱۳۶۰ متأسفانه کتیبه گچ‌بری شده به خط کوفی که در آن عبارت «الصلاه معراج المومن» حک شده و یک شاهکاربی نظیر دوره اسلامی به شمار می‌رفت تخریب شد .
سرپرست هیأت کاوش در ارگ علیشاه با اشاره به خاکبرداری و گودبرداری‌های صورت گرفته در سال ۱۳۷۶در جبهه شرقی ارگ علیشاه بیان کرد: این مکان درست همانجایی بود که سرفراز به اعتبار کتیبه کوفی آنجا را مسجد ارگ علیشاه می دانست و مصلی فعلی تبریز در آنجا ساخته شد .
وجود سازه‌های معماری در زیر خاک محرز است
او با اشاره به تصمیم برای ساخت پارکینگ طبقاتی در گوشه شمال غربی محدوده و حریم ارگ علیشاه تصریح کرد : محل ساخت این پارکینگ درست در محل تلاقی حریم ارگ علیشاه و عمارت تاریخی «فتح‌الله یف» است که سال ۱۳۸۴ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است .
وی با بیان اینکه عملیات گودبرداری بدون هماهنگی و اجازه اداره میراث فرهنگی صورت گرفته است اظهار کرد: با مذاکرات انجام شده بین مدیر کل اداره میراث استان و مدیران بنیاد مصلی فعلا عملیات متوقف شده است .
آجرلو با بیان اینکه بررسی‌های صورت گرفته توسط کارشناسان پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری و انجام عملیات ژئوفیزیک با هماهنگی معاونت میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری ادامه داد: بر طبق نقشه های ژئوفیزیک وجود سازه های معماری در زیر خاک برای کارشناسان محرز شده است .
او افزود: برای آگاهی از ماهیت، قدمت و کم و کیف سازه های معماری بر طبق نظر ریاست پژوهشکده باستان شناسی و تعامل مدیرکل میراث استان و مدیریت بنیاد مصلی انجام کاوش اضطراری در محدوده ارگ علیشاه در اولویت قرار گرفت .
مصلی به میراث فرهنگی هشدار داد
او گفت: مدیریت بنیاد مصلی در نامه‌ای به مدیرکل میراث استان اعلام کرده که اگر تا تاریخ ۱۰ دی ماه کاوش آغاز نشود، با پیش‌فرض اینکه در ارگ علیشاه آثار تاریخی وجود ندارد کارِ ساخت پارکینگ طبقاتی را آغاز خواهد کرد .
به گفته این باستان‌شناس، این در حالیست که شورای عالی معماری و شهرسازی آذرماه امسال مصوبه‌ای را تصویب کرد که طبق آن ساخت هرگونه پارکینگ در محدوده ارگ علیشاه غیرقانونی است.
آجرلو با بیان اینکه براساس مکاتبه صورت گرفته میان مدیرکل استان و ریاست پژوهشکده باستان‌شناسی، تأمین اعتبار و تجهیز کارگاه به عهده مدیریت استان گذاشته شده از این رو برای آغاز عملیات کاوش در انتظار مساعدت اداره کل میراث استان هستیم.
وی هدف از انجام کاوش باستان شناسی در محوطه ارگ علیشاه را در مرحله نخست نجات بخشی اثر ودر مرحله بعد تکمیل کاوش های سال ۱۳۵۰عنوان کرد که نا تمام مانده است .
او در پاسخ به این پرسش که انجام عملیات کاوش نجات بخشی چه تأثیری در موقعیت و حفظ ارگ علیشاه دارد ؟ همه چیز را به نتایج کاوش وابسته دانست و تصریح کرد :براساس قانون سال ۱۳۰۹ ؛اگر آثار قدمت بالای صد سال داشته باشند و این بنا متعلق به دوره ایلخانی و یا پادگان عباس میرزا باشد باید حفظ و نگهداری شود .
براساس این گزارش، مجوز انجام کاوش اضطراری در ارگ علیشاه تبریز توسط رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری صادر شده است .
