اگر با دقت بنگریم متوجه میشویم که آزربایجان جنوبی روی چه گنجی نشسته ولی خود ملت تورک از آن خبر ندارد.طی ۸۰ سال اخیر معدن‌های زمینی و زیر زمینی آزربایجان که توسط رژیم‌های ایرانی تاراج میشود حدو حساب ندارد. اگر این ثروت دست دولت ملی آزربایجان بود قطعاً ملت تورک آزربایجان یکی از مرفه‌ترین ملت های دنیا می‌شدند .بدلیل وجود سیاست استعمار کویرگرا در نزد اشغال گران و چپاول گران ایرانی تمامی معادن آذربایجان استخراج و بدون اینکه حتی درصدی از درآمد آن در آزربایجان جنوبی هزینه شود، به کویرهای مرکزی فارس نشین، وطن اصلی فارس‌ها (ایران) سرازیر میگردند. بعنوان مثال معدن کائولن زنوز مرند بزرگترین معدن کائولن ایران است و مواد خام بیش از ۹۰ کارخانه سرامیک و چینی سازی را تامین میکند که بیش از ۹۰ درصد این صنایع و کارخانه ها در خارج ازآزربایجان جنوبی و در استانهای فارس نشین مرکزی قرار دارند.
متاسفانه در استخراج این معادن نیز از نیروی کار متخصص و فعال آذربایجانی استفاده نمیگردد و تمامی مهندسین و کادر مدیریتی این معادن غیرتورک و فارس میباشند. در این معدن مس تنها کارگران معدن تورک و بومی بودند و تمامی کادر فنی و مدیریتی فارس بودند. همانطور که واضح است نفت بصورت ناخالص از چاههای نفتی استخراج میشود حال شاید این نفت مخلوط با گاز نیز باشد و ممکن هست این چاههای نفتی در عمق دریا باشد که در اینصورت پیداست که نفت محبوس در دریا از روغن فسیل شده موجودات دریایی بدست آمده ولی نفت چاههای موجود در خشکی در داخل زمینهای جلگه‌ای یافت میشود که علت و توضیح در این مورد موضوع این بحث نمی باشد آزربایجان جنوبی(دراشغال ایران) نیز دارای زمینهای جلگه‌ای میباشد و قطعا در این زمینها نیز نفت ناخالص موجود می باشد و حتی در منطقه مغان نیز خبر کشف شدن این طلای سیاه به گوش رسید .
اگر به موضوع مس بپردازیم میبینیم که ۸۵درصد مس ایران از منطقه ارسباران(قره داغ‌آراز باری)استخراج میشود که تنها تغلیظ صورت می پذیرد و اصلی‌ترین اقدامات آن توسط قطار‌های باری به کرمان برده شده و در آنجا صورت می گیرد و چه خدماتی که به ازای آن به مردم کرمان می رسد از کاریابی گرفته تا ایجاد شهرک‌های مسکونی برای کارگران و همچنین مجتمه‌های خدماتی و تفریحی و بودجه هایی که در مجلس به خاطر سرمایه بومی آن خطه برای آبادانی و عمران استان کرمان تصویب می شود و از همه مهمتر از لجن‌های مس طلای ناخالص بدست می آید که این نیز دل هر فرهیخته‌ای را بدرد می آورد.
سرزمین آزربایجان بدلیل قرار گرفتن در زون متالوژی ترشیری (سنوزوئیک) و بدلیل فعالیتهای ماگماتیسم و متامورفیسم، همچنین بدلیل وجود محیطهای رسوبی خاص در دورانهای مختلف زمین شناسی دارای ذخایر معدنی فلزی و غیرفلزی و نیز سوختهای فسیلی بسیار با ارزش میباشد.
در یک نگاه کلی منابع زیر زمینی آذربایجان را میتوان به سه گروه اصلی معادن فلزی، معادن غیر فلزی و نیز منابع عظیم انرژی تقسیم کرد.
در اینجا تنها به ذکرنمونه هایی از این معادن بصورت کلی اکتفا میگردد:
الف) معادن فلزی آزربایجان جنوبی
۱- معادن نفلین سینیت کلیبر(با عیار ۲۲% اکسید آلومینیوم)، نفلین سینیت بوزقوش(با عیار ۲۴% اکسید آلومینیوم) و پسودولوسیت سینیت رزگاه (با عیار ۱۹% اکسید آلومینیوم) که بزرگترین معادن فلز آلومینیوم ایران وآذربایجان می باشند. معادن نفلین سینیت بدلیل شرایط ژئولوژیک خاص آذربایجان در سایر ایالات ایران وجود ندارد.
۲- معدن آلونیت طارم زنجان که معدن بسیار با ارزش فلز آلومینیوم با ذخیره بسیار بالاست.
۳- معادن ارزشمندی از لاتریت ها که دارای مقداری بوکسیت نیز می باشند و در محدوده بسیار بزرگی از آذربایجان از مراغه تا ارومیه پراکنده اند و تامین کننده فلز آلومینوم می باشد.
۴- معادن مس سونگون، مزرعه، انجرد ورزقان و اهر و پتانسیلهای معدنی مس تازه اکتشاف شده گلین قیه ی و سرخه مرند و قطور خوی. معدن مس سونگون بزرگترین معدن مس پورفیری ایران با ذخیره‌ای بالغ بر ۳۶۴ میلیون تن ذخیره قطعی قابل استخراج سنگ معدن مس، بزرگتر از معدن مس سرچشمه کرمان است. در معادن مس آذربایجان علاوه بر فلز مس عناصر بسیار ارزشمندی از قبیل طلا، نقره، مولیبدن، ولفرام، تنگستن و… نیز بصورت جانبی و همراه با مس استخراج می شوند.
۵- معدن سرب و روی انگوران زنجان بزرگترین معدن سرب و روی ایران است. فلزهای استراتژیک سرب و روی با عیار بالایی در این معدن همراه با عناصر دیگری نظیر نیکل، کبالت، و کروم استخراج می شوند.
۶- معادن بور قره گول، میانج و قره آغاج زنجان که تنهاترین معادن بور در ایران می باشند. عنصر بور که در بسیاری از صنایع از قبیل صنایع هسته ای، صنایع غذایی، دارویی و… کاربرد دارد، از این معادن که ژنز رسوبی دارند استخراج می شود.
۷- دریاچه ارومیه که بزرگترین دریاچه فوق اشباع از نمک جهان از نظر مساحت است بعنوان منبع عظیم و تجدید پذیر، دارای املاح فلزی و غیرفلزی بسیار ارزشمند مطرح می باشد. مهمترین عناصر قابل استحصال از این دریاچه عبارتند از: منیزیم، پتاسیم، سدیم، بور، کلر و… که بصورت ترکیبات سولفاتی، کلریدی، کربناتی و… به میزان میلیونها تن در سال در دریاچه ارومیه تولید می شوند.
۸- معادن طلای آق دره در تیکان تپه (تکاب)، با عیار طلای بسیار بالاتر از معدن طلای موته، معدن طلای خاروانا و اندیس‌های طلای آرموداق و آقوران در میانه، کانسارهای انجرد، مازگر در ورزقان، نازلو در بستان آباد، قیزیل بولاق در چالدران، زرشوران در تخت سلیمان، چنگوری و خوم دره در سلطانیه، سهرین و گویجه قیه در زنجان، خلیفه لو و ریزه جین در ابهر، گازرخان در قزوین، داشکسن بهارلو در همدان و…..
۹- پتانسیلهای اورانیوم در اطراف سراب، طارم و در مسیر رودخانه آجی چای از معدن نمک خواجه تا کوه عینالی در تبریز…
ب) معادن غیر فلزی آزربایجان جنوبی
۱- معدن کائولن زنوز در ۱۸ کیلومتری مرند با ذخیره قطعی ۳۳ میلیون تن و ذخیره احتمالی ۹۰ میلیون تن، بزرگتریت معدن کائولن ایران است. معادن کائولن قوشاچای وکانسارهای با ارزشی از خاکهای نسوز در اکثر شهرهای آذربایجان از جمله مرند، مراغه، سرسکند، ملک کندی، وقزوین.
۲- معادن دیاتومیت ممقان، شیبلی تبریز و اردبیل(بنفشه دره، چای سقرلو، آق قالا و قاسیم قشلاقی). بعلت وجود حوضه های رسوبی غنی از سیلیس در اطراف آتشفشانهای ساوالان و سهند منابع ارزشمندی از دیاتومیت در آذربایجان تشکیل شده است وتنها معادن دیاتومیت در ایران می باشند.
۳- معادن باریت مرند، شبستر، هشترود، اهر و… باریت بعلت وزن مخصوص بالا در صنایع حفاری خصوصاً در صنعت نفت بصورت گل حفاری بکار می رود.
۴- معادن گچ گروس صوفیان که دارای ذخیره بالایی است. همچنین معدن گچ بستان آباد نیز تامین کننده گچ مورد نیاز آذربایجان است.
۵- معدن مارن( سنگ سیمان) در صوفیان که در واقع بخش بزرگی از رشته کوه مورو را شامل می شود.
۶- معادن نمک خواجه، خوی، زنوز، دریاچه ارومیه و…
۷- معدن با ارش سیلکریت در قاراقان قزوین که منبع عظیمی از سیلیس است و معدن سیلیس مراغه
۸-معادن سنگ آهک در اکثر شهرهای آذربایجان از جمله، مرند، جلفا، ارومیه، اهر، مشکین شهر و….
۹- معدن گوگرد توفارقان که دارای ذخیره قطعی بالایی است.
۱۰- معدن میکای سیاه( بیوتیت) قاراباغ سلماس. میکا کاربرد بسیاری در صنایع الکترونیک، صنعت نفت و… دارد.
۱۱- معدن فسفات سلطانیه زنجان.
۱۲- معادن پرلیت و پوکه معدنی در میانه
۱۳- معادن بنتونیت مرند. بنتونیت بصورت گل حفاری کاربرد زیادی در صنایع حفاری نفت و آب دارد.
۱۴- معادن سنگهای تزئینی و ساختمانی در اکثر نقاط آذربایجان از جمله: معادن مرمر جلفا و زنوزق، سنگ کربناته تزئینی خوی، گرانیت های سولدوز، هوراند و ارومیه، معادن تراورتن توفارقان که بعلت رنگ لیمویی و قرمز دارای شهرت جهانی است و…
…
ج) منابع انرژی آزربایجان جنوبی
۱- میادین نفتی مغان که بصورت دو بلوک مغان یک و مغان دو برای اکتشافات تفصیلی و توسعه میادین برای سرمایه گذاری شرکتهای نفتی خارجی به مزایده گذاشته شده است. تا کنون وجود ذخایر هیدروکربنی در هفت طاقدیس به نامهای: اورتا داغ، قیر دره، خوروزلو داغ، دیگ داش، اصلاندوز، بالی بیگلو و گرمی به اثبات رسیده است. بعلت اینکه مخازن نفتی مغان از نوع چینه‌ای می باشند احتمال کشف میادین دیگر نفتی در این منطقه بسیار بالاست. همچنین دو میدان نفتی در شهرهای تورک نشین بیجار و ساوه آذربایجان نیز اکتشاف شده است که همچون میادین مغان برای مطالعات توسعه‌ای به مزایده گذاشته شده اند.
۲- معادن زغال سنگ مراغه و جلفا که از معادن مراغه هم اکنون استخراج زغال سنگ صورت می گیرد. همچنین چندین منطقه که مرحله زغال زایی بصورت کامل طی نشده است ولی تورب زایی و تشکیل تورب در آنها دیده می شود.
۳- بعلت وجود چشمه های بی شمار آب گرم در آذربایجان، منابع انرژی ژئو ترمال در آذربایجان می تواند بسیار زیاد باشد. تا کنون انرژی ژئو ترمال یا زمین گرمایی دردو محور ماکو- خوی با درجه حرارت ۱۴۰ سانتی گراد و محور آتشفشان ساوالان اکتشاف و مورد مطالعه قرار گرفته است.
آذربایجان با داشتن منابع زیرزمینی غنی که تنها نمونه هایی از معادن اکتشاف شده آن در بالا ذکر شد و مطمئناً تعداد معادن اکتشاف نشده آن به مراتب زیادتر خواهد بود و نیز
۱- تمامی معادن فلزی و غیرفلزی موجود در استانهای آذربایجان دارای ذخیره قطعی بالا بوده و همگی بغیر از معدن مس مزرعه بصورت روباز مورد استخراج قرار می گیرد، هزینه های استخراج از این معادن بمیزان قابل توجهی کاهش یافته و به اقتصادی شدن استخراج از این معادن منجر می گردد.
۲- وجود نیروی انسانی فعال، بومی و متخصص بمیزان زیاد در آذربایجان مزیتی دیگر برای تسهیل استخراج از این معادن بشمار می آید.
۳- وجود منابع آب غنی در اکثر مناطق آذربایجان، مشکل تاسیسات جنبی تلخیص و بازیافت کننده مواد خام معدنی را فراهم می نماید.
۴- بدلیل قرار گرفتن آذربایجان در مسیر ارتباطی اروپا و قفقاز و همجواری با کشورهای تورکیه و آذربایجان و نیز وجود راه آهن و جاده های ترانزیتی، امکان صادرات مواد معدنی خام و نیز محصولات صنعتی بازیافت شده از مواد معدنی را فراهم می نماید. همچنین ایجاد صنایع و تاسیسات جانبی برای استفاده از مواد خام معدنی را ضروری میکند.
نیفیلین سینیت دیگر ثروتی هست که در منطقه سراب (ساراب)در غرب سبلان (ساوالان) استخراج میشود این ماده یکی از مواد اولیه آلومینا میباشد و ضمنا سیلیس که ماده اولیه شیشه میباشد در این ترکیبات گنجانده شده ولی در آذربایجان هیچ کارخانه دولتی تولید آلومینیوم یا شیشه موجود نیست(تاکید می شود که کارخانه‌های خصوصی مد نظر نمی باشد)و بزرگترین کارخانه تولید آلومینیوم در اراک و بزرگترین کارخانه تولید شیشه در اصفهان است.
معدن فسیل خاورمیانه در مراغه(ماراغا که زمانی پایتخت مناطق تصاحبی ایلخانیان بود)می باشد و اگر این منطقه در مناطق فارس نشین بود چه بهایی داده میشد و مقایسه کنید با ساختمان‌های تخیلی و ساختگی پاسارگاد یا تخت جمشید علاوه بر آن مراغه اولین شهر دارای رصد خانه بود
کارخانه‌های فولادی که در اصفهان و اهواز توسط دولت چه قبل از انقلاب و چه بعد از انقلاب ساخته شده مقایسه شود با کارخانه‌های فولادی که در اردبیل یا بناب یا میانه هست فقط اگر از فولاد ساختمانی میلگرد یکی از کارخانه‌های آذربایجان را به آزمایش ببریم در آزمایش کشش میلگرد بدون اینکه پله تسلیم داشته باشد گسیخته می شود و این یک فاجعه است در حالی که این مورد در فولاد اصفهان صادق نیست.
معادن تراورتن آزربایجان جنوبی -توفارقان(آذرشهر)
تراورتن سنگ رسوبی کربناته ای است که در محل چشمه های آهک ساز تشکیل میشود که اگر این سنگ از بزرگی و پیوستگی لازم برخوردار باشد می تواند به عنوان سنگ تزئینی و نما برای ساختمانها بکار رود. شرایط زمین شناسی لازم برای ایجاد چشمه های تراورتن ساز در بسیاری از نقاط آذربایجان فراهم است. برای مثال هم اکنون چشمه های تاپ تاپان توفارقان در حال تراورتن سازی هستند، یا چشمه های تراورتن ساز و توالی‌های تراورتن در شهرهای صوفیان، مرند، ارومیه، هشترود، جلفا و… را میتوان نام برد. تراورتن توفارقان بعلت داشتن رنگ قرمز و لیمویی، از تراورتن‌های کمیابی است که مشهوریت جهانی دارد.
صدها سال پیش، در ساختمان آثار تاریخی آزربایجان جنوبی نظیر ارک و گوی مچید(مسجد کبود)، از سنگهای معادن توفارقان استفاده شده است. همچنین سنگ نمای ساختمان” اپرای ملی شهر جنوا” در ایتالیا، سنگ نمای ساختمان “هتل کاخ ژاپن” که از بزرگترین و مشهورترین هتلهای ژاپن است، سنگ نمای ساختمان “موزه ملی تاریخ” در برلین و… از تراورتن توفارقان میباشد.
مجتمع معدنی توفارقان در جنوب و جنوب غربی شهرستان توفارقان جای دارد و در حقیقت ناحیه کوهپایه ای آتشفشان سهند است. مهمترین آبادی‌های مجتمع معدنی توفارقان عبارتند از: – روستای داش کسن که در ۱۶ کیلومتری توفارقان قرار دارد. – نادیلو در سه کیلومتری توفارقان – دستجرد در شش کیلومتری غرب توفارقان واقع شده و شمالی‌ترین گوشه محدوده را در بر می گیرد. – کلوانق در ۵۰۰ متری شمال غرب کیلومتر ۱۰ جاده توفارقان- عجب شیر واقع است. راه آهن تهران- تبریز در غرب ناحیه، کم وبیش، مرز آن است. بنابراین، مجتمع معدنی میان دو راه اصلی کشور، راه آهن در غرب و جاده تبریز- قوشاچای در شرق جای گرفته است. ایستگاه راه آهن “شهر امین” نزدیک روستای داش کسن ساخته شده و ایستگاه توفارقان کمی دورتر از روستای دستجرد واقع است. در مجتمع معدنی توفارقان کهنترین سنگهایی که وجود دارد سنگهای آهکی سازند لار با سن ژوراسیک است. فعالیت سهند از زمان میوسن آغاز شده و تا کنون به صورتهای مختلف ادامه داشته است. چشمه‌های آب معدنی و آهکساز کنونی، که گرداگرد کوه وجود دارند، نشانه‌های فعالیت زمان خاموشی آن است. تراورتن‌های گستره توفارقان به صورت لایه‌های کم وبیش افقی به طور دگر شیب روی سنگهای کهنتر تشکیل شده اند. چشمه‌های فعال با آبدهی بیش از ۲ لیتر در ثانیه و هم اکنون در حال ساختن تراورتن می باشند. رنگ قرمز تراورتن‌های توفارقان که کم نظیر‌ترین تراورتن جهان است بعلت وجود مقدار کمی اکسید آهن می باشد.
ویژگیهای سنگ تزیینی توفارقان
تراورتن
در گستره توفارقان و در سطحی افزون بر ۱۵۰ کیلومتر مربع، از قیرمیزی گؤل تا کرانه دریاچه ارومیه، پوششی از تراورتن دیده میشود که بر پایه ویژگیهای صوری و اسامی روستاهای مجاورشان نامگذاری شده اند.
۱- تراورتن گردویی: در معادن نادیلو، تراورتن ویژه ای وجود دارد که به علت ساخت موجی شکل لایه‌های تیره و روشن آن مانند پوسته تنه درخت گردومی باشد. نوارهای قهوه ای روشن و تیره از کربنات کلسیم آهندار به ضخامتهای مختلف میلی متری تا سانتی متری دارد. وجود این نوارهای تیره و گاه موجی در زمینه خاکستری روشن، سفید یا کرمی، نمایی به سنگ داده که مانند چوب گردو شده است. میزان ذخیره قطعی این تراورتن۱۴۱۲ و ذخیره احتمالی آن ۳۳۰۰ هزار تن است.
۲- تراورتن قرمز: در معدن کلوانق شمالی و جنوبی و همچنین در معدن سردار آباد، تراورتن‌های قرمز خوش رنگی گسترش دارد. وجود مقدار مناسبی از اکسید آهن در ترکیب شیمیایی سنگ تراورتن، موجب پیدایش رنگهای چشم نواز آنها شده است. ضخامت لایه های قرمز رنگ، گاه تا ۲متر بالغ میشود. ذخیره قطعی آن ۸۴۳۷ و ذخیره احتمالی آن ۴۱۲۲۵ هزار تن است.
۳- تراورتن لیمویی: اکسید آهن همراه با کربنات کلسیم دو ظرفیتی، تراورتن لیمویی را پدید می آورد. در بخش کوچکی از شمال کلوانق، توده ای از تراورتن به رنگ زرد لیمویی دیده می شود. ذخیره قطعی این تراورتن ۳۵ وذخیره احتمالی آن ۲۱۶ هزار تن است.
مرمر
در معادن دستجرد و داش کسن، آراگونیت هایی گسترش دارند که با نام مرمر شناخته شده اند. رنگهای چشم نواز این سنگها، پایه نامگذاری آنها به شرح زیر است:
۱- مرمر سفید: کربنات کلسیم خالص، یا به مقدار خیلی کم، از اکسیدهای آهن.
۲- مرمر سبز: رنگ این مرمر بدلیل وجود مقداری اکسید آهن دو ظرفیتی، سبز است.
۳- مرمر خونی: به علت وجود مقداری اکسید آهن سه ظرفیتی به رنگ سرخ خونی درآمده که یا به صورت لکه ای یا نواری است و یا ترکیبی از لکه- نوار می باشد. ذخیره قطعی معدن مرمر توفارقان ۴۵ و ذخیره احتمالی آن ۲۲۰ هزار تن است.
معادن دیاتومیت در آزربایجان جنوبی
دیاتومیتهای روستای آق قالا
روستای آق قالا بین جاده اردبیل – نیرو در سمت شمال جاده و بفاصله دو کیلومتری از آن قرار گرفته است.در شمال این روستا طبقات رسوبی دیاتومیت بطور متناوب دیده می شود که در بعضی قسمتها ضخامت رسوبات دیاتومیتی تا ۱۵ متر هم می رسد.مقدار سیلیس موجود در دیاتومیتهای این منطقه بیش از ۶۶ درصد است.
دیاتومیتهای روستای چای سقرلو
این روستا در ۲۰ کیلومتری اردبیل و در مجاورت جاده اردبیل‌نیر واقع است.درغرب این روستا بلندیهایی موجود است که لایه‌های دیاتومیتی با ضخامت بیش از ۲ متروبرنگ سفید مایل به سبزودر بعضی قسمتها برنگ صورتی قابل مشاهده می باشند.
دیاتومیتهای روستای قاسیم قشلاقی
این روستا در مجاورت جاده سراب‌اردبیل ودر۷ کیلومتری اردبیل واقع است.لایه‌های دیاتومیتی در اطراف این روستا با ضخامت چندین مترقابل مشاهده می باشند.
دیاتومیتهای روستای بنفشه دره
این روستا در فاصله ۶ کیلومتری و در جنوب غربی اردبیل واقع است. لایه‌های دیاتومیتی بضخامت ۲ متر وبرنگ سفید و سفید مایل به زرد کم رنگ در شرق این روستا مشاهده می گردد. دیاتومیتهای این منطقه دارای لایه بندی بسیار ظریفی بوده که براحتی شکسته و خرد می گردد.
آثار خلعت پوشان و روستاي كرگه
اين آثار از ۵ كيلومتر تبريز شروع شده و تا روستاي كرگه ادامه مي‌يابد با آنكه آثار دياتوميت در چندين رخنمون از نظر ظاهري جالب توجه مي‌باشد ولي به علت نزديكي به محدود شهري امكان عمليات اكتشافي و استخراج تا اندازه اي مشكل به نظر مي‌رسد.
آثار معدني ائل گولي و شهرك پرواز
اين سنگها در اطراف ائل گولي تبريزرخنمون دارند. دياتوميت‌هاي ائل گولي در شهرك پرواز در مطالعات مقدماتي هر چند پر عيار و از نظر ذخيره نسبتاً خوب به نظر مي‌رسد ولي به دليل قرار گرفتن در محدوده شهر و كارخانجات عمليات استخراجي يا مشكلات متعددي روبرو خواهد بود. در اطراف ائل گولي نواحي دياتوميت دار زير شهر كهايي كه در حال احداث هستند قرار گرفته است. ضمناً در مسير جاده كمربندي كه از اطراف لاله مي‌گذرد و لايه‌هاي پر عيار توسط جاده قطع مي‌گردد و يكي از لايه‌ها كه خلوص بيشتري دارد حدود ۱ متر ضخامت دارد.
كانسار دياتوميت ممقان
كانسار دياتوميت ممقان در ۵۰ كيلومتري جنوب غرب شهر تبريز در مسير جاده تبريز به توفارقان (آذر شهر) و در جنوب و جنوب غرب قله سهند در اطراف كوه شرشرگونئي واقع است.
معدن سنگ آهن ، انبار چالدران، ذخيره قطعی ۹۰هزار تن ، ذخيره احتمالی ۱۸۰ هزار تن.
چند معدن ديگر:
۱ـ نام معدن: آوج
نوع کانسنگ: سنگ لاشه
۲ـ نام معدن: قره داش، در روستای قلعه قره داش، ۳۵ کيلومتری تاکستان
نوع کانسنگ: سنگ آهك
۳ـ : گله ده تاكستان ، در ۹ کيلومتری تاکستان
نوع کانسنگ: سنگ لاشه
۴ـ نام معدن: مراد بيگلو: نوع کانسنگ: خاك صنعتي
۵ـ نام معدن: قره قورتان ؛ ۷۲ کيلومتری قزوين
معادن سنگهای تزئينی در آذر بايجان که عمده صادرات سنگهای تزئينی ايران به ارزش تقريبی ۶۰ ميليون دلار در سال( جدا از مصرف داخلی) از اين معادن اسخراج ميشود:
نوع محصولات استخراج شده: سنگهای گرانيت، مرمر، مرمريت، تراورتن، چينی،بازالت و … می باشد.
ـ مرمريت : در تمام دنيا جزو سنگهای لوكس و گرانقيمت محسوب می شود .
ـ تراورتن: نوعی سنگ آهكی متخلخل با منشا شيميايی است . ذخاير اين سنگ در كشور به ۴۵۰ ميليون تن می رس. اين سنگ در بين طرفداران خود به عنوان يك سنگ لوكس و گران شناخته شده است و ايران تنها توليد كننده انحصاری آن است.
تراورتن سفيد : محلات ، كه ذخاير آن حدود ۱۲/۵ ميليون تن برآورد می شود نيز در رديف بهترين سنگهای قواره‌ای صادراتی محسوب می شود . در حال حاضر ۵۲ معدن فعال تراورتن در كشور موجود می باشد.
سنگ مرمر: اين سنگ از جنس كربنات آهك شيشه‌ای است و معمولا” به شكل لايه‌های بلوری با سايه‌های زرد ، قهوه‌ای و سبز ديده می شود . وجود منابع غنی اين سنگ در ايران و تنوع رنگهای آن كه از سبز و زرد تا خاكستری ، عسلی و سفيد ديده می شود ، زمينه را برای صادرات اين ماده به عنوان يك كالای سودآور و كم رقيب در بازارهاي بين المللی فراهم آورده است . ميزان ذخاير اين سنگ در ايران بيش از ۴۴ ميليون تن برآورد می شود . در حال حاضر ۲۵ معدن فعال اونيكس در كشور موجود می باشد .
سنگهای چينی : کیفیت سنگهای چينی ايران و قيمت ارزان آن قابل رقابت در بازارهای جهانی می باشد . معادن فعال چينی و كريستال و … كشور ۵۱ معدن می باشد
خاك صنعتي خاک صنعتی : در بعضی از معادن ايران پس از استخراج و فرآوری فلزاتی مانند : طلا ، نقره ، سرب ، مس و آهن از خاك صنعتی بدست می آيد كه دارای خواص گوناگون است و مواد اوليه صنايعی مانند : چينی سازی ، شيشه سازی ، آجر نسوز و … را تشكيل می دهد .
اسامی تعدادی از معادن فعال سنگهای تزئينی در آذربايجان:
۱. معدن تراورتن طوره ( ماکو)
۲. معدن سنگ مرمريت سيه باز ( خوی)
۳. معدن سنگ گرانيت قالقاچی ( اورميه )
۴. معدن سنگ چينی جلبر ( اورميه )
۵. معدن سنگ مرمر کويکلو ( سولدوز )
۶. معدن سنگ سينيت بانه سر (خانا )
۷. معدن سنگ سينيت گاليش ( سويوخ بولاخ )
۸. معدن سنگ معدن سينيت قلات ( خانا )
۹. معدن سنگ مرمريت کوابلاغ شماره ۱، ۲ و ۳ ( خوی )
۱۰. معدن سنگ مرمر قره قشلاق ( سويوخ بولاخ )
۱۱. معدن تراورتن قزل داغ ( ماکو )
۱۲. معدن تراورتن مرگنلر ؛ بابيوردی ( ماکو )
۱۳. معدن سنگ چينی دشت قوره ( سولدوز )
۱۴. معدن سنگ مرمريت عظيمی در ابرکوه( آذربايجان غربی)
۱۵. معدن سنگ گرانيت نجف آباد ( اورميه )
۱۶. معدن سينيت شهرستن شماره ۱ و ۲( خانا )
۱۷. معدن سنگ چينی شاوله ( سولدوز )
۱۸. معدن سنگ گرانيت لقلان هوراند ( اهر )
۱۹. معدن سنگ گرانيت گردويی نادينلو ( توفارقان )
۲۰. معدن تراورتن ليمويی کلوانق ( توفارقان )
۲۱. معدن گرانيت زند آباد ( اهر )
۲۲. معدن سنگ گرانيت ام آباد ( زنجان )
۲۳. معدن گرانيت امير ( زنجان )
۲۴. معدن گرانيت قافلانکوه ( زنجان )
۲۵. معدن گرانيت سبز قره داغ ( زنجان )
۲۵. معدن گرانيت گوادارا ( زنجان )
۲۶. معدن گرانيت حاج سيران ( زنجان )
۲۷. معدن گرانيت خليفه لو ( زنجان )
۲۸. معدن سنگ چينی آلمالو ( زنجان
۲۹. معدن سنگ گرانيت کهنوش ( همدان )
۳۰ـ معدن مرمريت شيرين سو ( همدان)
۳۱. معدن سنگ گرانيت گنجنامه( همدان)
۳۲. معدن گرانيت سنگ غاز ( همدان )
۳۳. معادن مرمريت سيف آباد ، شماره ۱ و ۲ ( اردبيل)
۳۴ . معدن تراورتن لمعه دشت( اردبيل)
۳۵. معادن سنگهای زينتی موجود در قروه ـ بيجار ، ۱۲ عدد
