بخش دوم: مبحث انسان کامل
در مورد انسان کامل کتاب ها و مقالات بسیاری در طول تاریخ توسط بزرگان عرفان و فیلسوفان شهیر نوشته شده ، که کتاب انسان کامل عزیزالدین نسفی و کتاب انسان کامل محی الدین ابن عربی از نمونه های برجسته ی آنهاست ، که مطالعه آنها را به خوانندگان محترم مقاله توصیه میکنم.
در واقع به طور خلاصه میتوان گفت انسان کامل تجلی ذات و صفات خداوند بر روی زمین است و فردیست که اسفار اربعه سلوک را گذرانده باشد.
حال کمی به توضیح اسفار اربعه سلوک که بسیاری از عارفان من جمله ملاصدرا به شرح و بسط آن پرداخته اند می پردازیم .
عرفای عظام برای کسانیکه قدم از مرحله ی اسلام به مرحله ی ایمان می نهند( فرق این دو را در آینده توضیح خواهم داد) و وارد در سلوک الی الله می گردند تا به مرحله ی کمال برسند چهار سفر روحانی و معنوی را ذکر کرده اند.
این چهار مرحله یا سفر که به اسفار اربعه مشهور است اصول مراتب کمال نفس انسانی می باشد که به ترتیب عبارتند از
سفر اول : سفر از خلق به حق، در این مرحله سالک هفت شهر عشق را (که عطار به تفصیل آن را شرح داده) طی می کند و در انتهای آن به مقام فنای فی الله می رسد.
و در این حال او موحد حقیقیست و مصداق واقعی بنده خدا و عنوان فقیر میگردد که هیچ چیز از خود ندارد و محو اوست. در طریق الهی بیشتر رهروان در حد بدایات همین سفر هستند و از آن تجاوز نمی کنند. و اولیا خدا هستند که از آنها نام و نشانی نیست .
سفر دوم سفر به حق از حق است، که سالک در آن پس از طی سفر اول موفق به وصول به مقام ولایت می شود و در این مرحله مستعد مقام رجوع به خلق و تربیت آنها می شود و سیر در اسماء و صفات الهی حاصل می شود .
سفر سوم مشهور به سفر (( از حق به سوی خلق با حق است)) این سفر بالعکس سفر اول که در قوس صعودی بود در قوس نزولی است و آن را کسی طی می کند که پس از آگاه شدن به حقایق حامل خبر و پیام الهی می شود و به اصطلاح به مرحله ی پیامبری می رسد ، ولی تبلیغ نمی کند. در حدیث مروی از ابوذر از حضرت رسول به تعداد ۱۲۴۰۰۰ پیامبر اشاره شده است.
اگر سالک سفر سوم را نیز به پایان رساند موفق به سفر چهارم می شود که به سفر ((بالحق فی الخلق)) مشهور است . حال او به مقام رسالت رسیده است که مقام ماموریت از جانب خداوند در روی زمین برای ارشاد و هدایت خلق است چه همه ی مردم چه جمعی قلیل یا کثیر.
در بعضی اخبار از تعداد ۳۱۳ رسول نام برده شده است. از این ۳۱۳ تن ۵ نفر و بنا بر بعضی اخبار بیشتر از این تعداد مبعوث به شریعت و کتاب تازه ای شده و آنها را اولی العزم خوانده اند ، این پنج تن عبارتند از ، نوح ، ابراهیم ، موسی ، عیسی (ع)و محمد ( ص).
هر یک از سفر های مذکور دارای درجات بی شماری است که انبیا و اولیا مطابق مراتب استعداد خود آن را پیموده اند و انسان کامل دوران خود هستند مناسب با شرایط آن دوران . امر رسالت در حضرت محمد ص ختم شد و امر ولایت در وجود حضرت علی ع ظهور کامل کرد و در ائمه معصومین ع سریان یافت که خاتمشان مهدی موعود می باشد ، که بعد آنها اولیا جزء و خواص اصحاب که مستقیما تحت تربیت ائمه معصومین ع بوده اند با نص صریح (توضیح در آینده) از جانب ائمه مامور به دعوت و ارشاد و تزکیه قلبها می باشند که با همان نص صریح این رشته تا انقراض عالم ادامه می یابد و در هیچ زمانی زمین بدون ولی و صاحب امر نمی ماند ، که آنها اقطاب عارفان و صوفیان حقیقی هستند .
